De eerste persoon die het (vermoedelijke) misbruik bemerkt en/of contact met het slachtoffer heeft.
Wat te doen
- Laat het (vermoedelijke) slachtoffer praten, praten en praten
- benoem meteen de gevoelens die je waarneemt bij het slachtoffer, zonder je commentaar, zonder je verklaring en zonder te moraliseren. Bij de eerste waarneembare emotie zeg je alleen “Ik zie dat je…..(…boos…bang…bedroefd bent, ….je kookt van woede)”.
- Neem alle tijd om te luisteren en te bevestigen.
- Noteer al het gezegde of maak evt. een geluidsopname. Beoordeel niet wat je hoort: neem het slachtoffer serieus en neem zonder meer alles wat hij/zij vertelt voor waarheid aan. Ook als het onwaarschijnlijk klinkt. Je bent er niet bij geweest, hoe zou je het ooit kunnen beoordelen?
Zorg voor pastorale zorg en/of hulp(verlening). Zie de lijst met links hier beneden.
Licht de leidinggevende of bestuursverantwoordelijke van de kerk in, tenzij deze “partij” of belanghebbende is. Neem in dat geval contact op met een professionele organisatie (zie hieronder). Informeer vooralsnog niemand anders, zonder eerst te hebben overlegd met deskundigen.
Niet-Pluis-Gevoel, vermoedens
Intuïtie bedriegt je zelden, gevoel soms. Het zijn antennes die iets wezenlijks waarnemen. Overleg met een vertrouwde ander. Bij voorkeur een persoon van het zelfde geslacht als jezelf en die de vermoedelijk grensoverschrijder ook kent. Wacht hier niet mee, dit is belangrijk. Leg een lijst aan van waarnemingen, data, personen, plaats, situatie etc. en hou dit bij.
Feitelijke waarnemingen in iemands gedrag, houding of uitspraken kunnen aanwijzingen geven van grensoverschrijdingen in woord en of daad en houding. Deze waarnemingen bij een ander, die de vermoedelijke grensoverschrijder en situatie ook kent, checken.Nog niet tot confrontatie overgaan. Dit volgens systeem NIVEA en ANNA (Niet Invullen Voor Anderen, Altijd Navragen Niet Aannemen) Van alles een schriftelijk en feitelijk verslag bijhouden.
Spreek nooit in je eentje een vermoedelijke grensoverschrijder aan maar altijd met je tweeën. Hanteer voor je zelf een “gezond wantrouwen”. Bij aanspreken/verifiëren letten op de reactie’s en je eigen gevoel. In de Gezondheidszorg wordt officieel gewerkt met het Niet-Pluis-Gevoel. Dat wil zeggen, heb je gereageerd op je gevoelens, actie ondernomen of er niets mee gedaan en waarom niet?
Bij het confronteren (=Navragen, Checken van feiten en gevoelens) van de vermoedelijke grensoverschrijder: wees nooit bang of angstig. Let op reacties van de ander en vraag ver door. Voelt de aangesprokene zich beledigd dan heeft hij een probleem van hoogmoed. Het is alleen maar logisch dat ergens navraag naar wordt gedaan, daar zou die ander blij mee moeten zijn. Trap nooit in mooie beloften van gedragsverbetering of zijn eigen oplossingen. Hou de regie en bepaal zelf wat er verder gaat gebeuren. Zie adviezen op deze site.
Hoe is zijn reactie? Is hij open over (neiging tot) grensoverschrijding? agressief in houding, woord en of daden?, bagatelliseert hij?, ontkent hij glashard feiten?, gaat hij in de slachtofferhouding?, beschuldigd hij het vermoedelijk slachtoffer? In al deze gevallen onmiddellijk en ter plekke staande het gesprek, deskundigen (zie deze pagina) raadplegen
Wat NIET doen
- Bij minderjarige slachtoffers (dus NIET) eerst de ouders inlichten.Want daders komen vaak uit kennissenkring, familie of het gezin. Dit heeft al vaak geleid tot intimidatie van het slachtoffer, door ouder(s) of familie of kenissen. ALTIJD eerst of deskundigen of politie raadplegen www.misbruikindekerk.nl/externeadviseurs/ www.misbruikindekerk.nl/politie/. Overigens speelt dit mechanisme van intimidatie ook vaak bij volwassen slachtoffers.
- Contact opnemen met de (vermoedelijke) dader. Hoor en wederhoor komt in een later stadium, door een externe commissie of beter nog door de politie.
- Belastende vragen stellen over het slachtoffer zelf, over haar/zijn persoon, kleding, houding, acties of over de daad. Hou het bij het vertelde en de concrete feiten over de handelingen, houdingen en woorden van de dader.
- Meer mensen informeren dan strikt nodig is. Iedereen denkt reden te hebben het ‘maar aan één persoon’ door te vertellen en dat veroorzaakt allemaal onnodige consternatie.
- De waarheid van wat het slachtoffer vertelt beoordelen. Want de waarheidsvinding komt later en is het werk van de politie. (zie voor uitleg van dit begrip verder naar beneden.)
Besef
- dat kindermisbruik in de helft van de gevallen onder de radar blijft en maar een klein deel echt aan het licht komt.
- dat een proces als dit veel van uw tijd zal vragen
- dat ook een waarnemer grote kans loopt niet geloofd of afgewezen te worden. We noemen dat secundair slachtofferschap. (Zie voor uitleg van dit begrip verder naar beneden.)
- Wees bedacht op het risico van victim blaming(zie voor uitleg van dit begrip verder naar beneden) oftewel: de neiging om de schuld (mede) bij het slachtoffer te leggen. Als een slachtoffer geen verzet heeft geboden of geen ‘nee’ heeft gezegd, niet heeft geroepen etc. is géén teken van instemming. Zelfs meewerken van het slachtoffer is geen instemming, maar overlevingsstrategie.
zie intro boek “Verlamd van angst” korte (1.26) video http://www.youtube.com/watch?v=H72BN5ZJ4vQ
.
Organisaties voor advies
www.politie.nl/themas/seksueel-misbruik.html uitgebreide informatieve en ter zake doende site.
www.smpr.nl (Protestantse Kerk, Vrije Evangelische Gemeenten, Oud-Katholieke Kerk, Remonstrantse Broederschap, Doopsgezinde Broederschap, Zevende-dags Adventisten, Evangelische Broedergemeente, Leger des Heils, Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap)
www.vpsg.nl Advies bij vragen rondom seksueel geweld, godsdienst en zingeving
www.meldpuntmisbruik.nl(GKv, CGK, NGK, vGKNK, HHK)
www.sgl-platform.nl/go/wie-zijn-wij/ (Kerk van de Nazarener, Unie van Baptisten gemeenten, Verenigde Pinkster- en Evangeliegemeenten (VPE), Vineyard Benelux, ABC Alliantie van Baptisten- en CAMA gemeenten, Rafaël Nederland)
www.protestantsekerk.nl/themas/pastoraat/kerk-en-misbruik
www.vooreenveiligthuis.nl
voor achtergrond informatie door psychologen etc. zie veel korte en informatieve filmpjes https://niksaandehand.com/ scroll naar beneden.
Het contact met het slachtoffer
Help slachtoffer bij het doen van aangifte bij Politie zie www.misbruikindekerk.nl/politie/. Doe de melding zo nodig in zijn/haar naam.
Pas op voor (te) sterk aandringen voor het doen van aangifte, want dan is er geen sprake meer van een spontane verklaring.
Luister. Doe geen beloften, maak geen veronderstellingen over het vervolg, stel geen suggestieve vragen en probeer ook niet te beoordelen wat waarheid is en wat niet. Bedenk dat er sprake kan zijn van gecodeerd taalgebruik. (zie voor uitleg van dit begrip verder naar beneden.)
Herhaal wat het slachtoffer vertelt, vat samen en vraag of uw weergave juist is.
Bemoedig het slachtoffer. Zeg dat je het heel goed vindt dat zij/hij het verhaal vertelt. Bied hoop en garandeer geheimhouding, voor zover niet strijdig met meldplicht. Claim wel het recht erover te kunnen praten met één ander.
Gespreks- en luisteradviezen:
www.centrumseksueelgeweld.nl/
Logboek aanleggen
Begin altijd met fact-finding (feiten onderzoek): wat zijn de belangrijkste feiten? Noteer deze in een logboek, neutraal omschreven en zonder interpretaties. Hoewel voor het slachtoffer de gevoelens van het moment tellen, gaat het uiteindelijk toch om wat er feitelijk heeft plaatsgevonden.
In de eerste contacten met een slachtoffer is het voldoende om aan te horen en te noteren of geluidsopname te maken met instemming. Het gaat dan niet om wat wel of niet waar is, maar om de veiligheid van het slachtoffer, het aanhoren van zijn/haar verhaal en beleving en dat vooralsnog als feitelijk juist aan te nemen.
Laat ook in je luisterhouding merken dat je het verhaal gelooft. Het toetsen aan de waarheid komt later. Daar is expertise voor nodig, die op dit gebied alleen aanwezig is bij de zedenpolitie en hun deskundigen.
Instemming door het slachtoffer?
Wanneer een slachtoffer geen verzet heeft geboden, geen ‘nee’ heeft gezegd en niet heeft geroepen etc. betekent dat nooit dat er sprake is van instemming. Zelfs meewerken van het slachtoffer betekent geen instemming, maar is overlevingsstrategie. Onderzoeken tonen echter aan dat bij verkrachting de angst zo groot is, dat men als slachtoffer automatisch verlamd raakt, verstijft. Het is dan vaak verstandig om uit overlevingsbehoefte maar mee te werken, weet jij veel wat de dader nog meer vreselijks van plan is? Bij misbruik kan de angst voor schande, schade en niet geloofd worden zo groot zijn, dat jarenlang zwijgen en vaker meewerken het gevolg is. Zie voor deze materie het boek van Agnes van Minnen, ‘Verlamd van angst, herstellen na seksueel misbruik
Boek:www.boompsychologie.nl/zoeken/100-2605_Verlamd-van-angst
Was er sprake van verleiding?
Hoe het slachtoffer gekleed was doet niet ter zake. Een dader heeft NOOIT een excuus om persoonlijke en morele grenzen te overschrijden. Zie Bijbelboek Genesis 39 vers 7-12.
Als iemand al gecorrigeerd dient te worden op kleding en of gedrag, dan alleen door een ouder persoon van hetzelfde geslacht, zie Bijbelboek Titus 2 vers 3-8.
zie op youtube de sketch (1.26) “WAT HAD U AAN?” www.youtube.com/watch?v=51-hepLP8J4
Victim blaming
Victim blaming Ook wel genoemd: blaming-the-victim. In het Nederlands: het slachtoffer de schuld geven. Dit betekent dat een vermoedelijke dader de schuld bij het slachtoffer legt, of dat omstanders dat doen.
Ook zorgt het verschijnsel ervoor dat het slachtoffer minder snel de openbaarheid zoekt, uit schaamte en of schuldgevoelens. Dit kan zo ver voeren dat het slachtoffer gaat geloven in “eigen-schuld-dikke-bult” met verregaande zelfverachting tot gevolg.
Soms wordt gezegd ‘het is toch gewoon seks tussen twee mensen?’ Maar dat is het niet, wanneer er sprake is van een gezagsrelatie en machtsongelijkheid. (zie voor uitleg van dit begrip verder naar beneden.)
Waarheidsvinding
De politie is verantwoordelijk om uit te zoeken wat er precies is gebeurd. Waarheidsvinding is altijd een taak van alleen politie en zedenrecherche, alleen zij hebben daarvoor de expertise en de juiste functionarissen.
Jij bent niet verantwoordelijk voor wat het vermoedelijke slachtoffer meedeelt. Mocht er sprake zijn van een valse aangifte, dan zal dat later wel blijken. Als waarnemer neem je het verhaal van het slachtoffer voor waar aan zoals die het vertelt.
Wanneer men 1x iets in twijfel trekt van het vertelde is het vertrouwen van het slachtoffer in jou helemaal weg en onherstelbaar. In dat geval dient men zijn/haar excuses aan het slachtoffer te maken en per direct staande dat gesprek zijn/haar taak staande het gesprek/contact meteen aan een ander over te dragen, in het bijzijn van het slachtoffer. Men dient zich dat niet aan te trekken, een fout maken kan gebeuren.
www.bol.com/nl/p/zingeving-als-machtsmiddel/1001004006552664/
Gecodeerd taalgebruik
Bewoordingen van het slachtoffer die verhuld aangeven wat er mogelijk aan de hand is. Voorbeeld van gecodeerd taalgebruik is ‘de kerstman heeft aan me gezeten’. Vooral personen die al veel trauma hebben meegemaakt en als gevolg daarvan bekend zijn komen te staan als fantasievol, onbetrouwbaar, labiel of psychotisch, kunnen ten onrechte niet serieus genomen worden.
Het beste kan men dezelfde bewoordingen en duidingen als het slachtoffer gebruiken in gesprek. Aandringen op toelichting door het slachtoffer is totaal niet zinvol en wel schadelijk. Het neemt alleen maar het vertrouwen van het slachtoffer in jou weg. In extreme mate geld hier het gezegde “vertrouwen komt te voet en gaat te paard”.
Secundair slachtofferschap
“Primair slachtofferschap” verwijst naar het feitelijke slachtoffer van misbruik. (Met de term “Secundaire Victimisatie” wordt doorgaans bedoeld dat het primaire slachtoffer ook nog te lijden heeft van het niet geloofd worden door de omgeving/instanties enz. Als een slachtoffer herhaaldelijk misbruikt wordt of is geweest, heet dat “herhaald slachtofferschap”)
“Secundair slachtofferschap” verwijst naar bijvoorbeeld de waarnemer/ontdekker als ze niet geloofd wordt door de omgeving. Die ervaart dan dat ongeloof of die twijfel van de omgeving dan net zo als een primaire slachtoffer. En lijden daardoor soms ook indirect schade van het oorspronkelijk delict, dat het primaire slachtoffer is aangedaan.
“Tertiair slachtofferschap“, ten slotte, verwijst naar de schade die vervolgens de verdere omgeving ondervindt van het oorspronkelijk delict. Bijvoorbeeld familie, buurt en/of de kerk/gemeente enz.
Gezagsrelatie en machtsongelijkheid
Alle misbruik wordt gekenmerkt door manipulatie van het slachtoffer. Dit hangt vaak samen met machtsongelijkheid. Die machtsongelijkheid betreft soms formele ongelijkheid (chef-ondergeschikte, leider-gemeentelid), maar vooral psychologische ongelijkheid.
Het gaat dan om intimidatie, overheersing, onderwerping en psychologische machtsuitoefening.
Machtsongelijkheid is een belangrijk fenomeen bij alle onderdrukking en misbruik. Ook al lijkt een relatie evenwichtig of doet men zo voorkomen.
Bij alle seksuele grensoverschrijding en misbruik is er sprake van machtsongelijkheid.
Terug naar boven www.misbruikindekerk.nl/waarnemer/
Naar homepage in nieuw tabblad www.misbruikindekerk.nl/